Кыргызстандагы ВИЧ көйгөйү көңүл чордонунда

COVID-19 пандемиясы адамдардын жашоосунун бардык чөйрөлөрүнө таасирин тийгизүүнү улантууда. Биздин көнүмүш жашоо образыбыз таанылгыс болуп өзгөрдү, ал эми аны менен кошо биздин айланабыздагы жашоо да өзгөрдү.

Биз өлкөнүн көпчүлүк медициналык мекемелери пандемия менен күрөшүүгө гана назар бурганына көнүп калдык, көптөгөн оорулар жана инфекциялар экинчи планда калгандай болду. Балким, Кыргызстандагы ВИЧ илдетине байланыштуу да ушундай кырдаал түзүлмөк, бирок Республикалык СПИД борборунун жарандык сектор жана эл аралык өнөктөштөр менен ырааттуу ишинин натыйжасында ВИЧ көйгөйү көңүл сыртында калган жок, тескерисинче, бул иштер илгерилеп жатат.

Республикалык СПИД борборунун директорунун орун басары Айбек Бекболотов:

“Пандемиянын биринчи жылындагы биздин негизги милдетибиз дарылоону үзгүлтүккө учуратпоо жана бейтаптарды терапияны уланта берүүгө шыктандыруу болду. Өнөктөштөрүбүздүн колдоосунун аркасында биз жол картасын иштеп чыгып, бардык бейтаптарды терапия менен камсыз кыла алдык, ал эми бардык каалоочуларга ВИЧке чукул тест тапшырууга шарт түзүп бердик. Бүгүнкү күндө дарылануусун улантып жаткандар коронавирус башталганга чейинки мезгилдегидей эле 87 пайызды түзөт. Биз ачык асман алдында тест тапшыруу боюнча түрдүү акцияларды өткөрүп турдук, ВИЧти шилекей боюнча аныктоочу ыкчам тесттерди тараттык жана бул ишти азыр да улантуудабыз, социалдык тармактарда жигердүү иш жүргүзүп жатабыз жана сайтыбызда онлайн консультацияны баштадык”.

ЮНЭЙДСтин Кыргызстандагы өлкөлүк кеңсеси ишке ашырып жаткан ВИЧ/СПИД эпидемиясына жана башка жугуштуу ооруларга каршы турууга орусиялык техникалык жардам программасы пандемиянын чакырыктарына чукул арада жооп кайтарып, СПИД улуттук кызматына колдоо көрсөтүүгө салым кошту. 2020-жылы калктын өзөктүк топтору үчүн тестирлөө жана консультация алуу мүмкүнчүлүгү кыйла кеңейтилген.

Кыргыз Республикасынын Тышкы иштер министрлигинин Тышкы миграция департаментинин маалыматы боюнча, 750 миңден ашуун кыргызстандык чет өлкөдө иштеп жүрүшөт. Мигранттардын басымдуу бөлүгү мурдагыдай эле Орусия Федерациясында жашайт. Локдаун маалында жана эмгек мигранттары өлкөгө жапырт кайта баштаганда СПИДге каршы күрөшүү кызматы негизги топтор жана эмгек мигранттары арасында атайын формативдүү изилдөө жүргүзүп турду.

“Республикалык СПИД борборундагы кесиптештер 2020-жылы локдаун маалында Кыргызстанга кайтып келген 240тай мигрант менен маектешти. Бул тармакта иштеген адис катары бизге изилдөө эмгек миграциясында адамдар өзүн кандай алып жүргөндүгү жөнүндө жалпы түшүнүк бердиби? Алар жыныстык катнашка барышабы? Алар ВИЧке кайсы жерде текшерилсе болоорун билишеби? Биз бир нече жылда бир жолу өткөрүлүп турган, жамааттардагы эпидемиологиялык абалды баалоого мүмкүндүк берген, ВИЧти көзөмөлдөө үчүн негиз болгон маалыматтарды алдык”, - деп түшүндүрдү ЮНЭЙДСтин Кыргызстандагы өлкөлүк директору Мээрим Сарыбаева.

ЮНЭЙДСтин маалыматы боюнча, 2020-жылы 1,5 миллион адам ВИЧ илдетин жуктуруп алган. СПИД, кургак учук жана безгек менен күрөшүү боюнча Глобалдык фонд Африканын жана Азиянын 32 өлкөсүндөгү 502 медициналык мекемеден чогултуп чыккан маалыматтарга ылайык, ВИЧке тестирлөө 41 пайызга азайган. Ал эми 2019-жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу 2020-жылы COVID-19га байланыштуу биринчи локдаун маалында ВИЧти аныктоо жана дарылоо үчүн багыттама берүүнүн саны 37 пайызга азайган.  

ВИЧтин эпидемиологиялык көзөмөлүнө жаңы ыкмаларды киргизүү, негизги топтор арасында ВИЧти алдын алуунун заманбап ыкмаларын өнүктүрүү жана Орусиялык программанын колдоосу менен СПИД кызматынын, үй-бүлөлүк медицина борборлорунун медициналык кызматкерлеринин потенциалын туруктуу түрдө жогорулатуу өлкөдө акыркы 30 жылдын ичинде ВИЧ жаатындагы жетишкендиктерди жоготуп албоого, жакынкы жылдарда 95-95-95 жаңы максаттарына жетүүгө мүмкүнчүлүк берет.