COVID-19 пандемиясы адамдардын жашоосунун бардык чөйрөлөрүнө таасирин тийгизүүнү улантууда. Биздин көнүмүш жашоо образыбыз таанылгыс болуп өзгөрдү, ал эми аны менен кошо биздин айланабыздагы жашоо да өзгөрдү. Биз өлкөнүн көпчүлүк медициналык мекемелери пандемия менен күрөшүүгө гана назар бурганына көнүп калдык, көптөгөн оорулар жана инфекциялар экинчи планда калгандай болду. Балким, Кыргызстандагы ВИЧ илдетине байланыштуу да ушундай кырдаал түзүлмөк, бирок Республикалык СПИД борборунун жарандык сектор жана эл аралык өнөктөштөр менен ырааттуу ишинин натыйжасында ВИЧ көйгөйү көңүл сыртында калган жок, тескерисинче, бул иштер илгерилеп жатат. Республикалык СПИД борборунун директорунун орун басары Айбек Бекболотов: “Пандемиянын биринчи жылындагы биздин негизги милдетибиз дарылоону үзгүлтүккө учуратпоо жана бейтаптарды терапияны уланта берүүгө шыктандыруу болду. Өнөктөштөрүбүздүн колдоосунун аркасында биз жол картасын иштеп чыгып, бардык бейтаптарды терапия менен камсыз кыла алдык, ал эми бардык каалоочуларга ВИЧке чукул тест тапшырууга шарт түзүп бердик. Бүгүнкү күндө дарылануусун улантып жаткандар коронавирус башталганга чейинки мезгилдегидей эле 87 пайызды түзөт. Биз ачык асман алдында тест тапшыруу боюнча түрдүү акцияларды өткөрүп турдук, ВИЧти шилекей боюнча аныктоочу ыкчам тесттерди тараттык жана бул ишти азыр да улантуудабыз, социалдык тармактарда жигердүү иш жүргүзүп жатабыз жана сайтыбызда онлайн консультацияны баштадык”. ЮНЭЙДСтин Кыргызстандагы өлкөлүк кеңсеси ишке ашырып жаткан ВИЧ/СПИД эпидемиясына жана башка жугуштуу ооруларга каршы турууга орусиялык техникалык жардам программасы пандемиянын чакырыктарына чукул арада жооп кайтарып, СПИД улуттук кызматына колдоо көрсөтүүгө салым кошту. 2020-жылы калктын өзөктүк топтору үчүн тестирлөө жана консультация алуу мүмкүнчүлүгү кыйла кеңейтилген. Кыргыз Республикасынын Тышкы иштер министрлигинин Тышкы миграция департаментинин маалыматы боюнча, 750 миңден ашуун кыргызстандык чет өлкөдө иштеп жүрүшөт. Мигранттардын басымдуу бөлүгү мурдагыдай эле Орусия Федерациясында жашайт. Локдаун маалында жана эмгек мигранттары өлкөгө жапырт кайта баштаганда СПИДге каршы күрөшүү кызматы негизги топтор жана эмгек мигранттары арасында атайын формативдүү изилдөө жүргүзүп турду. “Республикалык СПИД борборундагы кесиптештер 2020-жылы локдаун маалында Кыргызстанга кайтып келген 240тай мигрант менен маектешти. Бул тармакта иштеген адис катары бизге изилдөө эмгек миграциясында адамдар өзүн кандай алып жүргөндүгү жөнүндө жалпы түшүнүк бердиби? Алар жыныстык катнашка барышабы? Алар ВИЧке кайсы жерде текшерилсе болоорун билишеби? Биз бир нече жылда бир жолу өткөрүлүп турган, жамааттардагы эпидемиологиялык абалды баалоого мүмкүндүк берген, ВИЧти көзөмөлдөө үчүн негиз болгон маалыматтарды алдык”, - деп түшүндүрдү ЮНЭЙДСтин Кыргызстандагы өлкөлүк директору Мээрим Сарыбаева.   ЮНЭЙДСтин маалыматы боюнча, 2020-жылы 1,5 миллион адам ВИЧ илдетин жуктуруп алган. СПИД, кургак учук жана безгек менен күрөшүү боюнча Глобалдык фонд Африканын жана Азиянын 32 өлкөсүндөгү 502 медициналык мекемеден чогултуп чыккан маалыматтарга ылайык, ВИЧке тестирлөө 41 пайызга азайган. Ал эми 2019-жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу 2020-жылы COVID-19га байланыштуу биринчи локдаун маалында ВИЧти аныктоо жана дарылоо үчүн багыттама берүүнүн саны 37 пайызга азайган.   ВИЧтин эпидемиологиялык көзөмөлүнө жаңы ыкмаларды киргизүү, негизги топтор арасында ВИЧти алдын алуунун заманбап ыкмаларын өнүктүрүү жана Орусиялык программанын колдоосу менен СПИД кызматынын, үй-бүлөлүк медицина борборлорунун медициналык кызматкерлеринин потенциалын туруктуу түрдө жогорулатуу өлкөдө акыркы 30 жылдын ичинде ВИЧ жаатындагы жетишкендиктерди жоготуп албоого, жакынкы жылдарда 95-95-95 жаңы максаттарына жетүүгө мүмкүнчүлүк берет.

“Мен 18 жаштамын жана турмушка чыгуу тууралуу ойлонуп жатам. Биздин аймакта кыздар эрте эле күйөөгө чыгышат. ВИЧ статусум менен жигит таба албай каламбы деп корком, демек, мен толук үй-бүлө кура албайм да”,-дейт Кыргызстандын Ош шаарында өткөн тренингдин катышуучусу Саёра (аты өзгөртүлдү). “Биз катышкан буга чейинки тренингдер дайыма ВИЧ статусубуз жөнүндө болчу, мен алардан абдан тажадым. Бул жерде биз адегенде ачык темаларга баарлаштык. Мен эркек балдардын ич кийиминдеги тактар ​​жөнүндө суроо бере алдым, акыры бул эч коркунучтуу болбогонун түшүндүм”, - дейт тренингдин катышуучусу, 17 жаштагы Руслан (аты өзгөртүлдү). “Мен дайыма кыздарым менен “ушундай” темада сүйлөшкөндөн уялчумун. Кыздар менен этек кир жана гигиена жөнүндө сүйлөшүү зарыл жана маанилүү экенин эми түшүндүм. Мен өзүм да бир кезде ушундай өспүрүм элем жана биринчи этек кирим жөнүндө апама айтуудан коркконум эсимде”, - ВИЧке чалдыккан кыздын апасы, 44 жаштагы Гүлнара (аты өзгөртүлдү). 2021-жылдын июнь айынан июль айына чейин Кыргызстанда ВИЧ статусу бар өспүрүмдөр жана жаштар, алардын ата-энелери үчүн жыныстык билим берүү жана репродуктивдүү ден соолук боюнча тренингдердин сериясы өттү. Жыныстык билим Кыргызстанда көптөгөн талаш-тартыштарды жараткан тема бойдон кала берүүдө. Бирок өлкөдө эрте никеге туруу, бойдон алдыруу жана өспүрүмдөргө карата чуулгандуу зомбулук учурлары боюнча статистика мындай билим берүүнү андан ары илгерилетүү зарылдыгын көрсөтүп турат. 2019-жылы Улуттук статистика комитетинин маалыматы боюнча, 20 жашка чейинки топто 1470 бойдон алдыруу катталган, 2020-жылы 934 учур болгон. Коронавирус илдети күчөп турган чакта, көптөгөн кыздар коопсуз бойдон алдыруу кызматын алуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болбогондон кийин бул статистикада төмөдөө байкалды. Кыргызстандагы балдардын укуктары боюнча ыйгарым укуктуу өкүлдүн маалыматы боюнча, 2020-жылы балдарга жана өспүрүмдөргө карата 287 зордук-зомбулуктун 151 учуру өспүрүм кыздарга туура келген, анын ичинен 63 учур жыныстык зомбулук фактысы болгон. “ВИЧ менен жашаган өспүрүмдөр жана жаштар да зомбулуктун ар кандай түрлөрүнө дуушар болушат. Мындан улам ВИЧтин алдын алуу жана дарылоо боюнча программаларды жыныстык билим берүү жана репродуктивдүү ден соолук программалары менен интеграциясын күчөтүү зарылчылыгы бар. Биз өспүрүмдөргө өз статусун кабыл алуу боюнча тренингдер гана эмес, ошондой эле комплекстүү жардам да керек болгонуна ынандык. Өспүрүмдөрдө лидерлик потенциалды өнүктүрүп, аларды зомбулукту таанып билүүгө, өзүн стигмалоону жок кылууга үйрөтүү маанилүү”,-дейт ЮНЭЙДСтин Кыргызстандагы өлкөлүк директору Мээрим Сарыбаева. Тренингдер “Аракет плюс” Коомдук фонду жана “Репродуктивдүү ден соолук альянсы (РДА)” улуттук уюму менен өнөктөштүктө, ЮНЭЙДСтин өлкөлүк кеңсеси ишке ашырып жаткан Орусиянын Техникалык жардам программасынын колдоосу менен өткөрүлдү. Галина Чиркина, РДАнын аткаруучу директору: “Жыныстык жана репродуктивдүү ден соолук менен ВИЧтин ортосундагы байланыш бул тармакта иштеген адистер үчүн айкын болуп турат, бирок жөнөкөй адамдар же ВИЧке чалдыккан өспүрүмдөр үчүн дайыма эле андай боло бербейт. РДАда биз ар дайым ден соолук маселелерине комплекстүү мамиле жасоо, СРЗ жана ВИЧ программаларынын интеграциясы жөнүндө сүйлөшөбүз. Биз ВИЧ статусу бар жаштарды кантип дени сак жыныстык жашоо өткөрө алары, аны өзү жана өнөктөшү үчүн кантип коопсуз кыла алары, үй-бүлөнү кантип пландоо керек экендиги тууралуу жалпы түшүнүктөргө үйрөтөбүз”. Өспүрүмдөр үчүн тренингдер менен бир убакта алардын ата-энелери үчүн да тренингдер уюштурулду. Ата-энелер өспүрүмдөрдүн да жеке чектери бар болгонун баамдап, адамдар ортосундагы баарлашуунун маанилүүлүгүн түшүнүп, балдары менен оор, кээде ачык темаларга сүйлөшкөндү үйрөнүшү керек. Улук Батыргалиев, РДАнын жыныстык жана репродуктивдүү ден соолук маселелери боюнча тренери. Улук ата-энелер тобу менен иштешип, алган таасирлери менен бөлүштү: “Ата-энелер биздин ишибизге ыраазы болушту, биз көптөгөн ыраазычылык сөздөрүн уктук. Тренингдин биринчи күнүндө алар бизге көнүп жатса, андан кийин толугу менен ишеним артышып, өздөрү же балдары кантип ВИЧ статусун алып калганын айтып беришти. Муну угуп отуруу абдан оор. Көпчүлүк ата-энелер балдарынын келечеги үчүн тынчсызданышат. ВИЧсиз адамдар ВИЧке чалдыккан балдары менен сүйлөшкүсү келеби, жокпу – бардык ата -энелер бизге узаткан негизги суроолордун бири. Ата-энелер жамаатында өзүн стигмалоо көрүнүш туруктуу калыптанып калганы мени таң калтырды. Тандоо эркиндигин баалаган адам катары мен үчүн ата-энелер “таза адамга” илдетти жуктурбаш үчүн, алдын ала өз ара макулдашып, балдарын бири-бирине үйлөнтүп/күйөөгө беришкенин угуу таң калыштуу болду. “Таза” деген сөз ата-энелер жамаатында ВИЧ статусу жок адамдарга карата колдонулат. Менин оюмча, мындай мамиле үй-бүлөнүн ичинде укмуштай өзүн стигмалоо мамилесин жаратып, өспүрүмдөрдү андан да чоң депрессияга түртөт”. Ата-энелер үчүн өткөн тренингдерде бойго бүтүрбөө маселелери талкууланды. Чоңдор өсүп келаткан балдарына бойго бүтүүдөн сактануу ыкмалары жөнүндө кантип айтып бере алышат, каалабаган кош бойлуулуктан гана эмес, жыныстык жол менен жугуучу оорулардан да коргой турган презервативди кантип колдонуш керектигин кандай жол менен үйрөтө алат – мына ушул маселелер талкууланды. ВИЧке чалдыккан өспүрүмдөрдүн ата-энелери зомбулуктун ар кандай формалары жана түрлөрү болушу мүмкүн экенин билип калышты. Көпчүлүк учурда өспүрүмдөр алардын пикирин урматтаган, жаштардын ички сезимдерин жокко чыгарууга аракет кылбаган адамдарга кулак төшөй турганы маанилүү. Өспүрүмдөрдүн өз көз карашына укугу бар экенин баамдап, ата-энелер жана чоңдор өспүрүмдөрдүн толук ишенимине ээ боло алышат жана муну менен ВИЧке чалдыккан жаштарга өз статусун кабыл алууга жардам бере алышат. ЮНЭЙДС ВИЧ боюнча программалар менен жыныстык билим берүүнүн ортосунда тыгыз байланышты караштырган жаңы стратегияны сунуштайт. Мындай интеграция мамилелердин теңдигин, ВИЧ статусу бар өспүрүмдөр менен жаштардын жыныстык билим алууга жана репродуктивдүү ден соолукка болгон укуктарын камсыздайт.

Туруктуу өнүктүрүү Максаттарынын (ТӨМ)  Жаш Элчилери - бул Кыргыз Республикасындагы БУУ тутумунун жана Жаштар иштери, дене тарбия жана спорт мамлекеттик агенттигинин тыгыз кызматташтыгы менен 2019-жылдан бери Кыргыз Республикасында ишке ашырылып келе жаткан долбоор. Долбоордун максаты - Кыргыз Республикасында туруктуу өнүгүү идеяларын жана ТӨМдү жаштардын активдүүлүгү аркылуу жайылтуу. 2019-жылдын сентябрь айынан 2020-жылдын июнь айына чейин 34 Жаш элчининбиринчи тобу жүздөн ашуун иш-чараларды өткөрүп, 12000ден ашуун адамга туруктуу өнүгүү жана ТӨМ жөнүндө маалымат. Жаш Элчилердин биринчи тобунун ишмердүүлүгү жөнүндө баяндамаменен бул жерден таанышууга болот. 2020-жылы долбоор эки фазага бөлүнүп, аткарылды. Биринчи этаптын алкагында (“ТӨМ Академиясы”) 300 өтүнмөнүничинен, туруктуу өнүгүү жаатында интенсивдүү окутуудан өткөрүү,баарлашуу көндүмдөрүн үйрөтүү жана социалдык долбоорлорду түзүү үчүн өлкөнүн бардык аймактарынан 20 жаш активист тандалып алынды. ТӨМ Академиясынын эң мыкты беш катышуучусу ТӨМдүн Жаш Элчилери болуп тандалды. 2021-жылдын май айында ТӨМ Элчилеринен турган жаңы топ өз милдеттерин аткарууга киришмекчи. Элчилердин ишмердүүлүгүнө ТӨМдү жана 2030-жылдын күн тартибин өз ара шериктештик, жамаат жана өлкө деңгээлинде жайылтуу жана иш-чараларды уюштуруу жолу менен ТӨМдүн жетишүүсүн колдоо үчүн ыктыярчыларды мобилизациялоо кирет. Буга ар кандай форматтагы иш-чараларды уюштуруу, Кыргыз Республикасындагы туруктуу өнүгүү жана анын жетишкендиктери жөнүндө маалыматты таратуу жанатуруктуу өнүгүүгө байланыштуу иш-чараларга баяндамачы жана жаш адистер катары катышуу кирет. 2021-жылыТӨМдүн Жаш Элчилери болуп Мираида Алмазбекова, Айгүл Давранова, Алия Мамырканова, Элиза Ураимова жана Данил Цой 2021-жылы тандалды. Мираида Алмазбекова, 18 жашта, Баткен +996 706 780 781, miraida20022708@gmail.com Кыргыз-Түрк "Манас" университетинин студенти. Үч жылдан бери климаттын өзгөрүшү боюнча коомдук иш-чараларга активдүү катышып, ошондой эле билим берүү тармагындагы теңсиздикти жоюу, адам укуктарын сактоо жана жардамга муктаж болгон адамдарга колдоо көрсөтүп келет, ошондой эле Баткен шаарынын тазалыгын жакшыртуу боюнча иш алып барат. AIESEC, Enactus, Biota жана "Элим барсыңбы? коомдук уюмдарында ыктыярчылык иштерин аткарат.  Бул уюмдар менен биргеликте ал айрым адамдардын жашоосун өзгөртүүгө жардам берген көптөгөн социалдык долбоорлорду ишке ашырган. Болочок инженер-эколог жана ТӨМ Жаш Элчиси катары Мираида айлана-чөйрөнү коргоого багытталган максат менен иш алып барууну каалайт. ### Айгүл Давранова, 21 жашта, Бишкек +996 552 565 668, davranovaaigul@gmail.com Күнүмдүк жашоодо Айгүл гендердик теңдик, сапаттуу билим берүү жана жаштардын укуктук аң-сезимин жакшыртуу менен алектенет. Азыр  лидерлик жөндөмдөрү боюнча “Лидерлик мектеби” жана жаштардын укуктук сабаттуулугу боюнча “Укук мектеби” долбоорлорун ишке ашырып, Кыргызстандын өнүгүшүнө салым кошууда. Ал “ВИЧ-СПИД менен жашаган аялдардын өлкөлүк тармагы” коомдук фондунда директордун орун басары болуп иштейт жана ВИЧ-позитивдүү аялдардын өнүгүүсүнө, жаңы көндүмдөргө ээ болушуна жардам берет, ошондой эле аларга укуктук жардам берип келет. Айгүл ТӨМ жөнүндө алгач Бириккен Улуттар Уюмунун Өнүктүрүү программасы ыктыярчыларды чогулта баштаганда билген. Ал ТӨМ 3 (Ден-соолук жана бакубат жашоо), ТӨМ 5 (Гендердик теңдик) жана ТӨМ 10 (Теңсиздикти азайтуу) максаттарынакызыгат. ТӨМ элчиси катары ал орто мектептен кийин кыздардын кесип тандоосуна болгон көз карашты өзгөртүү багытында иш алып барууну эңсейт. ### Алия Мамырканова, 22 жашта, Бишкек +996 555 722 780, aliyamamyrkanova@gmail.com Aктивист. "Глобалдык ой жүгүрт, жергиликтүү деңгээлде иш алып бар" принциби боюнча иш алып барат.  2016-жылы ТӨМ концепциясы жөнүндө билип, окуу учурунда алты социалдык долбоорду уюштурган, анын ичинде жаштардын лидерлик сапаттарын өнүктүрүп жана англис тилин үйрөтүү менен алек болгон. Ал глобалдык көйгөйлөрдү мүмкүн болушунча көп адамдар билсе, анда аларды тезирээк чечсе болот деп эсептейт. Эң негизгиси ТӨМ 4 (Сапаттуу билим), ТӨМ 5 (Гендердик теңдик), ТӨМ 8 (Татыктуу эмгек жана экономикалык өсүш) жана ТӨМ 10 (Теңсиздикти азайтуу) кызыгат. Жаш Элчиси катары ал жаштар, активисттер жана ыктыярчылар менен иштөөгө басым жасап, ТӨМ идеяларын Кыргызстанга жайылтууну пландаштырууда. ### Элиза Ураимова, 18 жашта, Ош +996 755 100 517, uraimovaeliza02@gmail.com Коомдогу социалдык биримдик жана туруктуулук өнүгүү жолунда негизги ролду ойнойт деп ишенет, бирок аларга сапаттуу билим берүү аркылуу гана жетишүүгө болот деп эсептейт. Ыктыярдуулук жана жигердүүлүк аркылуу ал аялдарга, кыздарга жана этностук азчылыктарга карата толеранттуулук жана басмырлабоо идеяларын жайылтат. Анын жашоодогу негизги максаты - коомдун өнүгүшүнө салым кошуу. ТӨМ Академиясынын мүчөсү болууга  досу түрткү берген. Бардык ТӨМдөрдүн ичинен ТӨМ 4 (Сапаттуу билим) жана ТӨМ 16 (Тынчтык, адилеттүүлүк жана күчтүү институттар) кызыгат, анткени ал аларды коомубуздун гүлдөп-өнүгүшүнүн ачкычы деп эсептейт. ТӨМ Элчиси катары ал мекендештеринин арасында ТӨМ жөнүндө идеяларды жайылтууну, жаштарды өзүн-өзү өнүктүрүүгө шыктандырууну жана башкаларга ТӨМ жаатында өнүгүүгө багыт берүүнү пландаштырууда. ### Данил Цой, 19 жашта, Бишкек +996 552 427 844, danil.tsoi.ylsp@gmail.com Кыргыз-Орус Славян Университетинин юридикалык факультетинин 3-курсунун студенти. Эки жылдан бери ыктыярчылык иштерине катышып келет. ТӨМ концепциясы менен 2019-жылы таанышкан. Эмгек жолун Бириккен Улуттар Уюмунун Өнүктүрүү Программасында ыктыярчы болуп иштөөдөн баштаган, азыр “Жаш Лидерлер Социалдык Прогресс үчүн” коомдук платформасын жетектейт, ал жерде демилгелүү жаштардын командасы менен  Кыргызстанда жана Борбордук Азияда ТӨМдү жайылтууга багытталган чыгармачыл демилгелерди жана долбоорлорду иштеп чыгып, жүзөгө ашырууда. Ал “Law in Action”, “L-CORP” долбоорлорунун, #SDGGamesKG иш-чараларынын жана башка коомдук иш-чаралардын идеологиялык шыктандыруучусу жана координатору болуп, жаштардын көптөгөн демилгелерин жана иш-чараларын ишке ашырды. Ал ошондой эле БУУнун Кыргыз Республикасынан 2021-2022-жылдарга Жаштар делегаты болуп тандалган. Данил айлана-чөйрөнү коргоо жана биологиялык ар түрдүүлүктү сактоо көйгөйлөрү менен түздөн-түз же кыйыр түрдө байланышкан максаттарга багытталган ТӨМдөрдү активдүү илгерилетип, юридикалык институттарды өнүктүрүүнүн жана адам укуктарын коргоонун актуалдуу маселелери, ошондой эле жаштарга сапаттуу билим берүү жана ушул сыяктуу көйгөйлөрдү чечүүнүн жаңы ыкмаларын жана инновациялык усулдарынкиргизүүдө. ТӨМ Элчиси катары ал ыктыярчы корпусун түзүү, ТӨМ боюнча регионалдык форумду уюштуруу, ТӨМ багытында интерактивдүү оюнун иштеп чыгуу, жаштардын лидерлик программасы жана жаш окумуштуулар үчүн илимий конференция өткөрүү боюнча иштерди пландаштырууда. Маалымдама: Туруктуу Өнүгүү Максаттары - бул 2030-жылга чейинки Туруктуу Өнүктүрүү Күн тартибинин (Күн тартиби 2030), 2015-жылы БУУга мүчө 193 мамлекет, анын ичинде Кыргызстан тарабынан кабыл алынган ар тараптуу эл аралык документ. Максаттар адамзаттын бардык негизги көйгөйлөрүн камтыйт жана 2030-жылга чейин жетишүүнүн бир нече максаттарын белгилейт.

Нурия Темирбек кызы Нарын облусунун Ат-Башы районунун Ак-Жар айылында жашайт. 6 жыл мурун ал үй кожойкеси болчу жана иштөөнү пландаган эмес. Бирок 2 жылдан кийин жергиликтүү кеңештин депутаты болду жана ошол убактан бери айылдаштарына жардам берип келет.

«Аялдардын баарына күчү жетет, алар иштей алышат жана каалаган чөйрөдө – социалдык иш, саясат же бизнес болобу, баарында ийгиликтүү боло алышат», - деп ойлойт Нурия.

Кыргызстандын алыскы аймактарында аялдар үчүн билим берүү дагы эле жеткиликтүү болбогон көрүнүш кеңири тараган. Мунун жыйынтыгында көбүнчө аялдар эрте турмушка чыккандан кийин үй тиричилиги менен гана алектенишет. Анын үстүнө, адатта үй-бүлөлөрдөгү эмгек эркектерге – үй-бүлө башчысына гана ыйгарылып, мындай жол менен эркектер гана бизнес, саясат же башка социалдык жактан маанилүү ишмердик менен алектенет деген түшүнүк пайда болот.

Нурия 2014-жылга чейин, эл аралык уюмдун өкүлдөрү менен болгон жолугушууга кокустан катышып, андан айылдаштарынын тандоосу менен активист катары чыкканга чейин ушул сыяктуу аялдардын катарына кирген. БУУнун төрт агенттиги – «БУУ-аялдар», ААУ, БУУнун Бүткүл дүйнөлүк азык-түлүк программасы жана АӨЭФ – «Айылдагы аялдардын экономикалык мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтүү» долбоорун түзүштү. Бул долбоор азык-түлүк коопсуздугун жогорулатууга, киреше алып келген ишкердикке көмөк көрсөтүүгө, мамлекеттик чечимдерди кабыл алуу процессине катышууну кеңейтүү жана коомдо гендердик аспекттерди эске алган маданиятты пайда кылууга багытталган. Программа айына 2700 сомго, жакырчылыктын улуттук чегинде жашаган айылдагы аялдардын аярлуу катмарына арналган. Ошондон баштап долбоорлордун алкагында Нурия башка аялдар менен биргеликте өзүнүн айылында бир катар ишканаларды ачкан жана анда 50дөн аял жумуш ордуна ээ болгон. «Менин жашоого болгон көз карашым жакшы жакка өзгөрдү. Мен көптөгөн жаңы маалыматтарга ээ болдум, түрдүү тренингдерге катыштым, көптөгөн адамдарга жардам бере алдым. Мен өзүмө ишенип, 2016-жылы жергиликтүү кеңештин депутаттыгына өзүмдүн талапкерлигимди койдум жана шайлоодо жеңишке ээ болдум. Мурун мен аял үйдө олтуруп, балдарды тарбиялаш керек, жолдошуна кам көрүшү керек деп ойлочумун. Бирок, көрсө биз күчтүү экенбиз жана баарына жетише алат экенбиз”, - деп белгилейт Нурия. Азыр ал жергиликтүү кеңеште гана иштебестен, аялдар тигүү менен алектенген, кол эмгектерин жасаган, фермердик жана иштеп чыгуучу өндүрүш менен алектенген долбоордун алкагында бир нече ишканаларды тескейт. Пандемия учурунда анын демилгеси боюнча жергиликтүү бюджеттен материалдарды сатып алууга каражат бөлүнгөн. Бул каражатка тигүүчүлөр беткап тигишип,жергиликтүү калккта жеткиликтүү, дээрлик өз баасында сатууга, ал эми муктаж үй-бүлөлөр коргоо каражаттарын акысыз алууга мүмкүнчүлүк болгон. «Өзүмдү мурункудан пайдалуу жана күчтүү сезип жатам. Алгач жолдошум ишмердигиме каршы болгон, себеби үйдө көп учурда жок болчум. Тренингдерге катышыш керек болчу. Бирок кийинчерээк канчалык маанилүү иш менен алектенгенимди түшүндү. Азыр ал мени колдойт. Мен адамдарга долбоор ичинде жана кеңеште дагы жардам берем. Аял депутат эркек депутаттардан айырмаланып турат. Биз аялдар жана балдар күн сайын дуушар болгон маселелерди жакшы түшүнөбүз. Ошондуктан ал маселелерди чечүүдө жардам берүүгө аракет кылабыз”, - дейт Нурия. Ал бардык аялдарды иштеп баштоодон коркпоого жана коомго пайда алып келүүгө чакырат. Себеби, аялдын колунан баары келет – болгону өзүнө ишенүү керектигин тажрыйба көрсөтүп турат. Талбаган эмгектин артынан жана жакын адамдардын колдоосу менен бардык ишмердик ийгилик алып келерин эстен чыгарбоо зарыл.