Кыргызстан: Өлүм жазасын кайра киргизүү эл аралык укукту бузат, деп эскертет Фолькер Түрк

Кыргызстан өлүм жазасын колдонууну 1998-жылы токтоткон, андан кийин 2010-жылы Жарандык жана саясий укуктар жөнүндө Эл аралык пактыга (ЖСУЭП) Экинчи Факультативдик протокол ратификациялангандан кийин мыйзам менен туруктуу тыюу салган. Бул келишим катышуучу мамлекеттерди өлүм жазасын алып салуу үчүн бардык чараларды көрүүгө милдеттендирет.

Бирок сентябрдын аягында кыз зордукталып өлтүрүлгөндөн кийин, баланы зордуктаганы, баланы же чоң кишини зордуктаганы жана өлтүргөндугүү үчүн өлүм жазасын колдонууга уруксат берүү үчүн Кыргыз бийлиги Баш мыйзамга өзгөртүү киргизүүгө уруксат берүүнү жана Протоколдон чыгууну сунуштаган. Бул сунуштар жакынкы апталарда референдумга коюлуп, эгер жактырылса, Парламентке жөнөтүлөт деп болжолдонууда.

"Пактта жана Экинчи Факультативдик протоколдо белгиленген укуктар катышуучу мамлекеттин аймагында жашаган адамдарга таандык жана сунушталган негиздемеге карабастан, алынышы мүмкүн эмес",-деп баса белгиледи Жогорку комиссар. Ал кошумчалагандай, эч бир сот системасы кынтыксыз эмес жана эгер өлүм жазасы кайра киргизилсе, бул убакыттын өтүшү менен күнөөсүз адамдардын мамлекеттин колунан өлүмунө алып келет.

БУУнун ЖСУЭПнын аткарылышын көзөмөлдөгөн адам укуктары боюнча Комитети Пактта жана Экинчи Факультативдик протоколдо аларды жокко чыгаруу боюнча жоболор жок болгондуктан, өлүм жазасын алып салуу бул келишимдерди кабыл алган мамлекеттер үчүн мыйзамдуу түрдө кайтарылгыс экенин ачык айтты. Бул ошондой эле мамлекеттерге аны кайра киргизүүгө тыюу салынат дегенди билдирет.

Мындан тышкары, эскертүүсүз Протоколду ратификациялаган мамлекетке эң оор кылмыштар үчүн да өлүм жазасын колдонууга тыюу салынат.

"Кыргызстан көп жылдар бою өлүм жазасын жалпы алып салуу маселеси боюнча өсүп келе жаткан жана абдан кубанычтуу глобалдык консенсустун бир бөлүгү болуп келген. Азыркы мыйзам чыгаруу демилгелери өлкө кабыл алган милдеттенмелердин рухуна каршы келет,

анын ичинде жакында мамлекеттерди Экинчи Факультативдик протоколду ратификациялоого чакырган Адам Укуктары Кеңешинин резолюциясын колдоо", — деп белгиледи Түрк.

170ке жакын Мамлекет өлүм жазасын алып салган же аны мыйзамдарда же практикада колдонууга мораторий киргизген.

"Бийлик тарабынан өлүм жазасын кайтарып алуу үчүн негиз катары айтылган кылмыштар, албетте, коркунучтуу жана алар боюнча адилеттүүлүк талаптагыдай аткарылышы керек. Бирок оор кылмыштарды ооздуктоодо өлүм жазасы чоң роль ойнойт деген эч кандай далил жок", — деди Түрк.

"Мен Кыргызстандын бийлигин өлүм жазасын кайтарып алуу боюнча сунуштардан баш тартууга, анын ордуна өз күч-аракеттерин мыйзамды натыйжалуу коргоону жана сот адилеттигине талаптагыдай жетүүнү жана зыяндын ордун толтурууну камсыз кылууга багыттоого чакырам. Жооп жабырлануучулардын кызыкчылыгына багытталган жана зомбулукка, анын ичинде сексуалдык зомбулукка каршы адекваттуу ресурстар менен камсыздалган мамиле болушу керек", — деди БУУнун Адам укуктары боюнча Жогорку комиссары.