Жарык жана жакшылык тартуулагандар

Лабораториялык анализдер наристеде ВИЧ бар болгонун тастыктады. Башка түшкөн оор сыноону көтөрө албай, Кымбаттын күйөөсү үй-бүлөсүн таштап кетти. Ошентип Кымбат баласы үчүн күрөштү улантып, адилеттик издөөгө умтулуп жүрдү. Кымбат сотторго, борбор калаада өткөн митингдерге тынбай барып жүрдү. Өз көйгөйүн башкаларга жеткирүү үчүн миңдеген тоскоолдуктарды жеңип, каттарды жазып, санаалаштарды таап, ушундай эле абалда калган башка аялдарга да жардам берип жүрдү. Кымбаттын мүнөзү, энелик сүйүүсү жана иш-аракеттерге жөндөмү кырдаалды өзгөрттү.

Арадан көп жыл өткөндөн кийин гана Кымбат ошол күндөрдү жүрөгү менен кабыл алып, бир аз тынчып, көйгөй менен жашаганды да үйрөндү. Кымбат алты жылдан бери Ош шаарындагы үй-бүлөлүк медицина борборлорунун бириндеги мультидисциплинардык командада тең консультант болуп иштейт. Ал ВИЧ менен жашаган адамдарга жардам берип, колдоо көрсөтүп, терапия алууга көндүрүп жүрөт.

Тең консультанттар кимдер жана алар ооруканаларда эмне иш кылышат деп сурашыңыз мүмкүн. Тең консультанттар – бул өздөрү да ушундай көйгөйгө туш болгон чөйрөдө жашаган адамдар. Булар: ВИЧ менен жашаган адамдар же каарманыбыз Кымбатка окшоп ВИЧтен жабыркаган адамдар. Алар өз статусун кабыл алып, өзүнө жана башкаларга жардам берүү менен белин бекем бууп ишке киришти. Алар дарыгерлердин жана медайымдардын алмаштыргыс жардамчыларына айланышты, медициналык кызматкер менен бейтаптын ортосундагы көпүрө болушту. Бейтаптар аларга ишенет, ал эми дарыгерлер ишеним атмосферасын орнотуп, ВИЧ илдетин дарылоодо ийгиликке жетүүгө жардам берип келишет. Бул тең консультанттардын арасында башкалардын көйгөйүнө кайдыгер карай албаган, бул дүйнөнү жакшы, толеранттуу жана жарык кылуунун үстүнөн иштеген адамдар да аз эмес.

Тең консультанттардын ролу COVID-19 пандемиясы маалында ого бетер күчөдү. Консультанттардын эч кимиси четте карап турган жок. Биринчи күндөн баштап эле баары МДК бейтаптары менен байланышта болуп, дарыгерлер менен чогуу АРВ дарыларын ВИЧ менен жашагандардын үйлөрүнө жеткирип, бейөкмөт уюмдардын ресурстарын тартып, азык-түлүк түрүндө гуманитардык жардам ташып, психологиялык колдоо көрсөтүп турушту.

“Мектепте окуп жүргөн кезимде эле адамдарга жардам бергим келчү. Университетте окуп жатканда бейөкмөт тармакка келип калдым, ВИЧти дарылоо жана алдын-алуу боюнча программаларга кирдим. Бүгүнкү күндө Кызыл-Кыя шаарындагы үй-бүлөлүк медициналык борбордо иштейм. Менин ишим адамдарга пайда алып келгени жагат. Баары эле ойдогудай деп айта албайм. Биз ар кандай адамдар менен иштешебиз. Кимдир бирөөнү дары ичүүгө көндүрүш керек, мындан тышкары өзүнүн ВИЧ-статусун билсе да бизге келбеген, анткени терапияга ишенбеген адамдар бар. Ошондой эле АРВ дарыларын ичкенден чарчаган адамдар да аз эмес. Мына ушул адамдардын ар бирине өзүнчө мамиле жасаш керек. Дагы бир нерсени байкадым: адамдар барган сайын жөнөкөй сүйлөшүүгө, пикир алышууга муктаж болуп жатат. МДКнын көпчүлүк кардарлары өз ара жардам топторуна, психологиялык колдоого зар болуп жатышат. Карантин маалында мунун баары токтогон эле”.

Азыр бул жигитти көптөр таанып калды. Ал болгон блокпостторду өтүп, ВИЧ менен жашаган, өзгөчө кырдаал маалында күнүмдүк кирешеден куру калган үй-бүлөлөргө азык-түлүк жеткирип турду.

МДКда 10 тең консультант иштейт жана ар биринин өз окуясы бар. Тең консультанттарга медициналык мекемелерде көнүп калышты, аларды өз жамаатынын толук мүчөсү катары баалашат. Ош шаарындагы МДКнын тең консультанттарынын бири буларды айтып берди:

“Мурда биз бири-бирибизди жактырбай турчубуз. Биз медициналык кызматкерлерди, алар болсо бизди түшүнчү эмес. Бирок суу ташты деле жеп жиберет экен го. Анын сыңары убакыт өткөн сайын биз да пикир табыша алдык. Эң негизгиси биз да, дарыгерлер да максатыбыз бир болгонун түшүндүк. Дарыгерлердин бейтабы, ал эми биздин кардар медициналык мекемеге келип, терапиядан өтө баштаганы маанилүү, бул биздин бир максатыбыз”.

Тең консультанттардын институту баштан өткөргөн тажрыйбага жана колдоого таянат. Албетте, тең консультант болуп иштеген адам дарыгерди же квалификациясы бар психологду алмаштыра албайт деңизчи. Бирок консультант багыт көрсөтүп, жардам берип, сүйлөшүп, оюңду уга алат. Консультант эч качан айыптабайт, чыккынчылык кылбайт, ал бир аз мурда эле өзүнүн ВИЧ-статусун уккан адамга колдоо көрсөтүп, мындан ары жашоосун улантып кеткенге үйрөтөт.

БУУнун ВИЧ жана СПИД боюнча Бириккен программасы (ЮНЭЙДС) 2013-жылдан бери өлкөнүн булуң-бурчунда мультидисциплинардык командаларды өнүктүрүп келатат. Бүгүнкү күндө 10 команда иш алып барууда, алар ВИЧ менен жашаган 1500 адам менен иштешет. COVID-19 пандемиясы маалында ЮНЭЙДС “Аракет плюс” коомдук фонду менен биргеликте ВИЧ менен жашаган, өзгөчө оор абалда турган адамдарга жардам берүүдө. Мындай 170 үй-бүлө азык-түлүк түрүндө жардам алышууда. Ал эми МДКнын 20 дарыгерине 2020-жылдын апрель айынан июнь айына чейин жалпы суммасы 788 миң сомду түзгөн кошумча техникалык акы төлөнүп жатат.