Мигранттардын эл аралык күнүнө карата БУУнун Туруктуу координаторунун билдирүүсү

Урматтуу мамлекеттик органдардарынын жана жарандык коомдорунун кесиптештери.

БУУ системасындагы мээнеттенген менин кесиптештерим жана досторум, агенттиктердин жана кеңселердин жетекчилери.

Айымдар жана мырзалар, кутмандуу таң!

Баарыбызды жана дүйнөнүн ар тарабындагы кыргызстандык мигранттарды Мигранттардын эл аралык күнү менен куттуктап кетүүгө уруксат этиңиздер.

Бул күн бизге кыргызстандык мигранттардын, ошондой эле Кыргызстандагы мигранттардын Кыргыз Республикасынын туруктуу өнүгүүсүнө кошкон зор салымын белгилөөгө мүмкүнчүлүк берет.

Ар бир төртүнчү кыргызстандык үй-бүлөдө бир же бир нече үй-бүлө мүчөсү мигрант болгондугу баарыбызга  белгилүү. Аларды чет өлкөгө кетүүгө мажбурлаган негизги факторлордун бири – жумушсуздуктун көп болушу, айлык акынын аздыгы, мүмкүнчүлүктөрдүн жоктугу. Натыйжада 750 миңге жакын жараныбыз чет өлкөлөрдө жүрөт. Алар эркектер жана аялдар, жана алардын көбү бул мүмкүнчүлүктөн пайдаланып, өздөрүнө жана үй-бүлөсүнө жашоо шарттарын жакшыртуу учун жакшы мүмкүнчүлүктөрдү издеп жүргөн жаштар.

Демек, бул ракета куруу илими эмес: эгерде биз баарыбыз биргелешип оз жергебизде татыктуу жумуш мүмкүнчүлүктөрүн түзүүгө аракет кылсак, биз билимдүү мигранттарыбызды кармап калып, ошондой эле адамдык капиталды да колдоно алабыз. Бирок, миграция жакшы башкарылса жана колдонулса, өлкө үчүн өсүү мүмкүнчүлүгүн алып келеерин баарыбыз билебиз.

Экономиканын өнүгүшүнө, өсүүсүнө мигранттарыбыздын кошкон салымы абдан чоң экенин билебиз. Биздин экономика өлкөнүн ИДПсынын дээрлик 30%ын түзгөн акча которуулардан көз каранды экенин билебиз. Акча которуулар биздин жамааттардагы жакырчылыкты азайтат, балдарга билим берүү мүмкүнчүлүктөрүн сунуштайт, социалдык кызматтарды көрсөтүүгө, үйлөрдү калыбына келтирүүгө жана үй-бүлө мүчөлөрүнүн жашоо шарттарын жакшыртууга жардам берет, анткени башка үй-бүлө мүчөлөрү үйлөрүнө мигрант катары акча жөнөтүшөт. Бул өткөн жылы, COVID-19 пандемиясынын туу чокусунда өзгөчө байкалды.

Мигранттардын колдоосу болбосо, Кыргыз Республикасындагы көптөгөн үй-бүлөлөр мындан да чоң кыйынчылыктарга туш болмок. Мигранттардын колдоосу менен өз өлкөсүндө жумуш жана мүмкүнчүлүк жок болсо да, жакырчылыктан кутулушкан. Министр белгилегендей, биздин алдыбызда мигранттардын укуктарын колдоонун жолдорун табууга жана механизмдерди күчөтүүго, ошондой эле алардын миграция жолунун - келип чыккан өлкөлөрдөн миграция коридорлору аркылуу баруучу өлкөлөргө чейин - коопсуздугун камсыз кылууга милдеттүүбүз жана бул маселе баарыбыз үчүн эң башкы приоритет болушу керек.

Мигранттар бул акча эле эмес, алар өз өлкөлөрүнө жаңы көндүмдөрдү, билимдерди жана тажрыйбаларды алып келерин баарыбыз билебиз жана алар алып келген ар бир салымына баа коё албайбыз. Эгерде биз кайтып келген мигранттарга реабилитация жана реинтеграция багытында колдоо көрсөтсөк, ошондой эле алардын көндүмдөрүн жана билимдерин өз коомунун жана өлкөсүнүн социалдык-экономикалык өнүгүүсүнө колдонууга мүмкүнчүлүк берсек, мындан баарыбыз пайда алабыз.

Биз 2023-2027-жылдарга жаңы беш жылдык программа түзүп жатабыз, жана мен үчүн жана БУУ системасындагы менин кесиптештерим үчүн негизги багыттардын бири бул мигранттар. Биз мигранттардын Россиядагы, Казакстандагы жана Түркиядагы ассоциациялары аркылуу идеяларыбызды көрсөтө турган роуд-шоу өткөрүүнү каалайбыз, анткени алар бул беш жылдык программаны иштеп чыгууда биздин негизги өнөктөшүбүз болушун каалайбыз.

Кыргыз диаспорасы, албетте, өлкөнүн өнүгүүсүнө дагы бир орчундуу салым кошуп, инновацияларды жана ресурстарды киргизүү мүмкүнчүлүгүнө ээ. Диаспоралар COVID-19 таасирин азайтуу үчүн олуттуу салым кошууда. Алар чет жактагы мигранттарга жардам берип, үйүндө аялуу катмарга колдоо көрсөтүшөт. БУУнун Миграция боюнча эл аралык уюмунун акыркы изилдөөсү көрсөткөндөй, диаспоралар улуттук өнүгүүгө инвестиция салууга дилгир экенин көрсөтүп турат.

Ошентип, биздин алдыбызда турган маселе, дагы бир жолу, диаспоранын ресурстарын биздин социалдык-экономикалык инвестициялоого жана өнүктүрүүгө, саламаттыкты сактоо тутумун бекемдөөгө жана климаттын өзгөрүүсүнө ыңгайлашууга тартуу үчүн түзүлүшү керек болгон күчтүү инвестициялык жана бизнес-чөйрөнү түзүү.

Миграция саясатында быйылкы жылы жетишилген ийгиликтер - Кыргыз Республикасынын 2030-жылга чейинки миграциялык саясатынын концепциясы кабыл алынганы үчүн өкмөткө ыраазычылык билдиришибиз керек. Бул өкмөттүн миграциянын себептерин жоюуга жана коопсуз миграциялык чөйрөнү түзүүгө умтулуусун көрсөткөн жетектөөчү документ. Бириккен Улуттар Уюмунун системасы БУУнун Миграция тармагы менен бирге Миграция Концепциясында белгиленген максаттарга жетүү үчүн өкмөткө колдоо көрсөтүүнү улантууга жана эл аралык өнөктөштөр жана жарандык коом менен кызматташууга даяр. Биз далилдерди чогултуп, миграцияны туруктуу өнүктүрүү боюнча мамлекеттик программалардын жана аракеттердин негизги багыты кылуу үчүн зарыл болгон саясатты иштеп чыга алабыз. Миграция татаал аймак экенин билебиз.

Күн тартибине көз чаптырсаңыз, биздин көптөгөн азык-түлүк коопсуздугу жана тамактануу, ден соолук, балдар, гендер, жаштар, демография, климаттын өзгөрүүсү, айыл чарбасы, жергиликтүү өнүктүрүү жана адам сатуу менен күрөшүү тарабында иштеген кесиптештерибиздин өздөрүнүн презентацияларында чагылдырган миграция менен байланыштуу көйгөйлөрдүн тереңдигине таң калбайсыз. Кеп үй-бүлө мүчөлөрүнүн канчасы кетип, канчасы мекенине акча жөнөтүп жатканында гана эмес, миграция биздин улуттук өнүгүүбүз үчүн фундаменталдуу маселе экенинде жана менин кесиптештеримдин баяндамалары бул көйгөйдүн ар кандай аспектилерин көрсөтүп турат.

Миграция адамдын мобилдүүлүгүнүн көрүнүшү. Кыргыз коомунун жана ар кыл этностордун тарыхы көрсөткөндөй, байыртадан эле адамдар бир жерден экинчи жерге көчүп келишкен. Бул адамдын мобилдүүлүгүнүн күчтүүлүгүнүн маанилүүлүгүн чагылдырат, анткени булар инновацияларды алып келген күчтөр. БУУ катары биз мигранттар, диаспоралар жана алардын үй-бүлөлөрү улуттук өнүгүү үчүн маанилүү ресурс болот деп ишенебиз. Жогоруда айтылгандарды эске алуу менен, Тышкы иштер министрлиги жана өкмөттөгү бардык кесиптештерибиз аркылуу Кыргыз Республикасын Миграция боюнча Глобалдык Келишимге карай жылышынын маанилүүлүгүнө урматтуу министр Кудайберген Базарбаевдин көңүлүн бургум келет. Бул үйрөнүү жана тажрыйба алмашуу платформасы. Кыргыз Республикасынан эч кандай милдеттенме талап кылынбайт. Эгерде биздин өлкөбүздүн тышында 750 миң жараныбыз бар болсо, анда биз үчүн бул өлкөлөрдө аларга кандай мамиле жасалганы маанилүү. Бул баарыбызды тынчсыздандырышы керек. Биздин колубуздан келе турган нерсе — турмуш-тиричилик шарттарын жакшыртуу маселелерин биринчи орунга коюу. Глобалдык келишиминин алкагында түзүлгөн платформалар тажрыйба алмашуу, талкуулоо, окутуу, дүйнө жүзү боюнча коопсуз миграция саясатын жайылтуу үчүн аянтчалар болуп саналат. Өкмөттөр бул демилгелерди колдоого али даяр эмес болсо да, биз бул жолугушууларга катыша баштаганыбыз маанилүү. Мен бул маселеге Тышкы иштер министринин, Министрлер Кабинетинин Төрагасынын жана башка өкмөттун жетекчилеринин көңүлүн бургум келет. Өкмөт бул маселени дагы бир жолу карайт деп ишенем. Кыргыз Республикасында бул маселелерди талкуулоого катышканыбыз биз үчүн абдан пайдалуу. МЭАУдагы менин кесиптештерим бул маселени чечүү үчүн бардык зарыл болгон колдоону көрсөтүүгө даяр.

Бардыгыңыздарды Мигранттардын эл аралык күнү менен куттуктайм. Мигранттар кайда болбосун, алардын коомубуздун өнүгүүсүнө болгон салымын дагы бир жолу белгилеп кетүү маанилүү. Мигранттан даңазаланбаган каармандар болушу мүмкүн, бирок алардын жардамын өз жашообузда сезип келебиз. Бүгүн талкуу жемиштүү өтөт деп ишенем. Майрамыңыздар менен.